صابون در اصطلاح مُعَرَّب سابون است. سابون از ریشه ی ساییدن ( سابیدن ) و یک واژه ی دارای ریشه فارسی است که به بسیاری از زبانهای جهان رفته است. درست مانند الکحول یا الکل که کاشف آن زکریای رازی بود و به جای نامی فارسی نامی عربی برایش برگزید.

سابون  یعنی سابیدنی. در همه ی فرهنگ های لغت عربی آن را فارسی دانسته اند و عربی اش غاسولة است که کاربرد رایج ندارد و تنها واژه فصیح و عربی آن در برابر سابون ( صابون ) است. در انگلیسی و بسیاری از زباهای دیگر سابون وارد شده که ریشه ی فارسی دارد. در انگلیسی soap است ( لغتنامه دهخدا ).  

    صابون معرب سابون است . گرم و خشک ، مفرح جسد، منضج ، ملین ، مدرّ و جالی است. از مخترعات هرمس است ، و طریق ساختن او آن است که از قلی یک جزو و از آهک نصف او، نرم سائیده در ظرفی یا حوضی کرده با پنج مثل آن آب و تا دو ساعت بر هم زنند و باید سوراخی در بن ظرف باشد و مسدود کرده که بعد از ته نشین شدن ، سوراخ را باز کرده آب صافی به ظرف دیگر رود، و باز آب تازه ریخته بر هم زده و تکرار عمل کنند تا تندی در جرم او نماند، و آبها را جداگانه ضبط کرده ، و بقدر ده مثل آب اول روغن زیتون را بر روی آتش گذاشته بتدریج اول از آب آخر به خورد او دهند تا مجموع آبها تسقیه شود و مثل خمیر گردد، پس خشک کرده ریزه کنند و بعضی بجای روغن زیتون روغن دنبه و روغن کنجد و روغن قرطم و بیدانجیر و امثال آن میکنند، و بهترین همه اقسام قسم اول است(منتهی الارب).

   صابون آشتیان نوعی شوینده است که ماده اصلی آن را پیه گاو و گوسفند تشکیل شده است. این نوع صابون از طریق پختن پیه و دنبه و اضافه نمودن سود قلیا و آب آهک و یا سوزآور و آب تهیه می­شود. صابون سنتی آشتیان با انواع دیگر صابون که ما ممکن است بشناسیم کاملاً متفاوت است و کاملاً به صورت طبیعی و ارگانیک تهیه می­شود. مواد اولیه و تشکیل دهنده این صابون بدین شرح می­باشد:

1-پیه گاو و گوسفند و دنبه گوسفند 2- قلیا و آب آهک یا سود سوزآور 3- سایر افزودنی ها نظیر گیاهانی همچون گل ختمی، صدر، کتیرا، حنا، مورد، زیتون و گل سرشور. نسبت بین پیه به سود سوزآور 3 به 1 می­باشد.

تهیه و پخت صابون زمان زیادی لازم دارد و دارای مراحل گوناگونی است. برای تهیه صابون به صورت زیر عمل می­شود:

1. انتقال پیه به داخل تیان.
2. حرارت دادن و پختن پیه و دنبه به همراه سود سوزآور به مدت حداقل 7 ساعت.
3. برداشت پیه پخته شده و انتقال آن به ظرفی دیگر جهت خنک نمودن.
4. تخلیه تیزآب پیه جمع شده در کف تیان و جلوگیری از مخلوط شدن آن با پیه پخته شده به منظور بالا بردن کیفیت و مرغوبیت صابون
5. اضافه کردن آب به پیه پخته شده به منظور خنک نمودن آن و آماده نمودن جهت قالبگیری.
6. انتقال صابون تهیه شده به حوضچه جهت سرد شدن کامل.
7. برش زدن صابون با کارد.
8. انتقال قالب های بزرگ صابون به فضای باز و قرار دادن زیر آفتاب به مدت حداقل 5 روز در تابستان.
9. برش زدن قالب های بزرگ و تبدیل آن به قالب های کوچک 10 سانتیمتری.
10. بسته بندی و حمل جهت فروش.

به بهانه ثبت ملی در فهرست میراث ناملموس

   پخت سمنو در ایران از سابقه و دیرینه بسیاری برخوردار است و عمدتاً به برگزاری مراسم  نوروز و گستردن سفره هفت سین مربوط می­شود. این شیرینی مورد احترام و مقدس، در مدت زمان ده تا پانزده روزه آماده می­شود؛ به طوری که ابتدا گندم را می خیسانند تا ریشه و جوانه بزند. پس از آن گندم ها را در سینی ریخته تا جوانه قد بکشد و سفیدی دنباله جوانه پیدا شود. سپس آن را شسته و قبل از خشک شدن در هاون می­کوبند. پس از کوبش، جوانه ها را در پارچه ای تمیز ریخته و آن را می­پیچند و شیره آن را درآورده و در دیگ ریخته و  مانند پلو آن را دم کرده و در این زمان بادام نیز به آن اضافه می­کنند. بعد از دم کشیدن سمنو آماده شده توزیع و تناول می­کنند.

   اما پختن سمنو با مراحل فوق در شهر آشتیان دارای سنن و رسوم خاصی است. بر اساس عقیده عامه مردم، پخت سمنو به احترام حضرت زهرای مرضیه صورت می­گیرد. بنا بر اعتقاد دیرینه مردم آشتیان امام حسن و امام حسین(ع)، فرزندان حضرت زهرا، دچار بیماری و کسالت شده و ایشان نذر می نمایند که خوب شوند و به میمنت بهبود آنان سمنو تهیه نماید. بر این اساس مردم آشتیان نذر می­نمایند حاجاتشان برآورده شود و به میمنت آن و به احترام حضرت زهرا (س) و حسنین(ع) سمنو پخت نموده و در بین مردم توزیع کنند. معمولاً این آئین از اسفند ماه تا آخر اردیبهشت برگزار می­شود.

   اجرای مراسم پخت سمنو و ادای نذر با دعوت از میهمانان و قرایت قرآن و ادعیه به ویژه دعای ظهور امام زمان (عج) و نیز حدیث کساء همراه است. بر اساس اعتقادات مردم آشتیان هنگام عمل آوردن ریشه، انسان ناپاک نباید حتی چشمش به ریشه و دیگ پخت سمنو بیفتد؛ زیرا اعتقاد دارند سمنو ترش شده و سر می­رود.

   در شب پخت سمنو دوستان، آشنایان و اقشار مختلف مردم شهر برای کمک و تبرک به پای دیگ سمنو می­روند غالباً نیز دست خالی نبوده و شیرینی و نذورات را به همراه خود به خانه صاحب نذر می­برند. قند و نبات و بادام از جمله نذورارتی است که بر سر دیگ سمنو برده می­شود.

علاوه بر برگزاری مناسک مذهبی به لحاظ اجتماعی نیز مراسم سمنو پزان موجبات دید و بازدید و صله رحم را نیز فراهم نموده است. این مراسم همچنین شور و نشاط اجتماعی را موجب شده و در حال حاضر به یکی از جاذبه های فرهنگی این شهر بدل شده است. به طوری که افراد از تهران، اراک، اصفهان و قم برای شرکت در آن به آشتیان می روند.

   در سال­های اخیر به همت سازمان های خیریه و مردم نهاد مراسم عمومی سمنو پزان با پخت حدود 7 تن سمنو در 20 دیگ برگزار می­شود و در کنار آن محصولات فرهنگی، هنرهای و غذاهای سنتی آشتیان عرضه میشود.